Spitsbergen onder water

Door Courtney Mattison voor Mission Blue

SCUBAPRO is sponsor van Mission Blue. De organisatie sloot recentelijk een Hope Spot-expeditie in Spitsbergen af. Lees meer over dit ijskoude avontuur..

Stel je voor - je laat je vanaf de rubberboot achterover vallen in het poolwater... uit vrije wil. Je bent gehuld in beschermende kleding en blijft droog. Maar de kou dringt door tot je lichaam terwijl je je onder water laat zakken.

“Het eerste wat door je heen gaat, is de schok van de kou,” vertelt Dr. Helena Reinardy, hoofddocent Ecotoxicologie aan het University Centre Svalbard (UNIS) en lid van de Longyearbyen Dive Club. Ze vervolgt: “Eruit, dat is alles wat je denkt!… Maar al snel wen je aan de kou.”

 Onder het wateroppervlak bevind je je tussen het plankton, waaronder verrassend groot zoöplankton— pompende goudgroene kwallen zo groot als knikkers, vlokreeften die langs schieten, en sierlijke vlerkslakken of zoals ze in het Engels heten, ‘sea angels’ (Clione limacina). De kelpbladeren strijken langs je masker terwijl je de met algen bedekte rotsen observeert, waar mosselen, garnalen, krabben en andere ongewervelde dieren een plek hebben gevonden. Met een beetje geluk komt een zeehond kijken (Phoca vitulina ssp. vitulina) wat je daar doet.

Het duikteam maakte dit en nog veel meer me tijdens de Hope Spot-expeditie van Mission Blue naar Spitsbergen in juni. De Hope Spot is een afgelegen gebied in de Svalbard-archipel en ligt precies tussen het vasteland van Noorwegen en de noordpool in. De expeditie werd gesponsord door Biotherm, het Franse merk luxe huidverzorgingsproducten. Kip Evans, directeur Expedities en Fotografie bij Mission Blue, kwam zelf enkele nieuwsgierige zeehonden tegen tijdens een duik in een baai op 80° noorderbreedte:

Ik lag nog maar net in het water en de zeehonden kwamen al naar me toe. Ik weet zeker dat dit één van de weinige keren was dat ze iemand in het water zagen. Ze kwamen met grote snelheid op me af, stopten abrupt toen ze me zagen, keken me recht aan en gingen er weer net zo snel vandoor. Deze zeehonden zijn vergeleken met andere zeezoogdieren waarmee ik in het water heb gelegen, echte acrobaten. Net als zeeleeuwen komen ze, doen ze een kunstje en zijn ze weer weg. Mij achterlatend met de gedachte dat ik maar een onhandige clown ben - deze zeehonden glijden zo ongelooflijk sierlijk door het water.

Kip Evans heeft duizenden duiken overal ter wereld gemaakt, maar dit waren zijn eerste duiken op deze breedtegraad. Hij dook met Peter Leopold, een PhD-kandidaat Arctische en Mariene Biologie aan UiT, de universiteit in het Noorse Tromsø. Hij is een ervaren ijsduiker. “Wat ik het mooist vind aan duiken in het noordpoolgebied en vooral rond Svalbard,” vertelt hij, “is dat ik met eigen ogen de ongerepte en soms onbekende onderwaterwereld zie.” Hij gaat door:

Op veel plekken waar we zijn geweest, had nog nooit iemand gedoken. Het voelt echt als een ontdekkingsreis en er is altijd een kans dat we iets speciaals zien. Maar wat echt fascinerend is, is dat je op het land alleen maar kale rotsen, bergen, sneeuw en ijs ziet, terwijl  onder water elke vierkante centimeter is bedekt met onderwaterleven in de mooiste kleuren. Dat geloof je pas als je het met eigen ogen ziet.

Ook Evans was onder de indruk van de kleuren en de morfologie van de ongewervelden in het kelpwoud. Hij herinnert zich de tweekleppigen en diverse schaaldieren die zichzelf in scheuren en spleten wurmden en aan het rotsachtige substraat hechtten. Ook de biomassa van algen maakte indruk:

Wanneer je vlakbij de kust in de boot zit, heb je prachtig uitzicht over de bergen en de rotsen langs de kust. En dan denk je dat dit onder water doorgaat. Maar je weet dat zodra je je hoofd onder water steekt, er een overvloed aan planten is - de algen.

Kelp en andere algen zijn er altijd in overvloed geweest in de wateren rond Spitsbergen met al hun ongewervelde dieren. Ze spelen een grote rol in de voedselketen. Vandaag de dag is het niet anders, maar zoals het gehele fragiele ecosysteem worden ze bedreigd door de klimaatverandering. Kelpwouden, zoals de wouden die Evans en Leopold hebben geobserveerd, zijn aan verandering onderhevig. Als gevolg van opwarming van de aarde neemt de ijsmassa immers af. Kelpsoorten zoals Laminaria digitata gedijen nu in ondieper water waar ze voorheen vanwege het ijs geen kans hadden. Deze verschuiving betekent dat ook een ondieper leefgebied voor de ongewervelde soorten, die weer een belangrijke voedselbron vormen voor andere soorten hoger  in de voedselketen, zoals de walrus (Odobenus rosmarus) die vanaf de kant zijn voedsel zoekt. Maar de impact van deze verstoringen in het ecosysteem zijn complex en moeilijk te voorspellen.

Het Mission Blue-expeditieteam ging een samenwerking aan met Polar Bears International, wetenschappers en beleidsspecialisten waaronder Leopold om de impact van klimaatverandering in de Hope Spot van Spitsbergen aan boord van de S/V Linden te observeren en documenteren. Deze trip, die werd geleid door Kip Evans en Mette Eliseussen, manager en expeditieleider van Arctic Voyagers in het basiskamp Spitsbergen, was bedoeld om bewustzijn te creëren, samenwerkingen mogelijk te maken en brede publieke steun te verkrijgen voor een mondiaal netwerk van zeereservaten of ‘Hope Spots'. Mission Blue inspireert tot initiatieven om de oceaan te verkennen en beschermen. Duiken speelt een belangrijke rol in ons werk —zelfs in het ijskoude water. Zo kunnen wij wat wij onder water zien, delen en mensen inspireren om de oceaan, het blauwe hart van onze planeet, te beschermen.

In de aanloop naar de expeditie overlegde Evans maandenlang met gidsen en duikers in Spitsbergen. “Niet alleen omdat ik de leiding heb over deze expeditie,” vertelt hij, “maar ook omdat ik wil zekerstellen dat we content maken waarmee we het publiek over de Noordpool kunnen informeren.” Het is belangrijk, zo zegt hij, om “onder water beelden te maken die met de rest van de wereld kunnen worden gedeeld zodat mensen weten wat er speelt en ze zich hard maken voor Hope Spots.”

Evans werkte ook nauw samen met Mission Blue-sponsor SCUBAPRO om zeker te stellen dat hij beschikte over de juiste duikmaterialen om veilig en productief te kunnen duiken in het ijskoude water. Het team had de onderwaterwereld niet kunnen verkennen zonder de duikuitrustingen die speciaal zijn ontwikkeld voor de extreme omstandigheden waaronder de ijsduiken worden gemaakt. Water geleidt warmte 25 procent sneller dan lucht en in het water van 1-3°C waarin werd gedoken, kan het verlies van warmte in nog geen uur tijd leiden tot de dood, zelfs in duikpak. Zonder enige bescherming raakt het lichaam als gevolg van de kou in shock en gaat men hyperventileren op het moment van aanraking met het ijskoude water. Dit maakt het risico van verdrinking aanzienlijk groter. Het bloed verplaatst zich naar de lichaamskern om de vitale organen te beschermen. Als gevolg daarvan verslappen de spieren binnen tien tot twintig minuten in 5°C en neemt het coördinatievermogen af.

Het water was extreem koud, maar in mijn Evertech droogpak bleef ik elke duik warm en -nog belangrijker- helemaal droog.  Het is werkelijk het meest comfortabele droogpak waarin ik ooit heb gedoken.  De sterke constructie maakt het verschil in de extreme omstandigheden van de Noordpool.  Elke keer dat ik dit pak met zijn geavanceerde kenmerken gebruik, ben ik er blij mee.

Maar het kan nog erger - door de lage temperaturen kunnen normale ademautomaten gaan blazen. "We duiken in buddyteams, dus we helpen elkaar als er iets gebeurt,” zegt Peter Leopold. Hij vervolgt:

Dat is een zeer belangrijke veiligheidsmaatregel. Je bent altijd met z'n tweeën, je zorgt dat je elkaar kunt zien, en je houdt in de gaten wat de ander doet. Ook hebben we allerlei duikmaterialen die speciaal zijn bedoeld voor duiken in koud water. We hebben dus ook ademautomaten die hopelijk niet zullen bevriezen.

Evans dook met de A700 Carbon BT met een MK25 eerste trap. Hij vertelt: "Deze ademautomaat is licht en handig voor op reis, maar tegelijk is het een bikkel die moeiteloos ademt.  Voor mij is het de perfecte combi!”

Andere SCUBAPRO producten die hij gebruikt, zijn de G2 en G2C duikcomputer en Seawing Nova Gorilla-vinnen.

De G2 is eenvoudig in gebruik en goed afleesbaar.  “Het kleurenscherm is geweldig en hij is een stuk kleiner dan polscomputers. Deze past tenminste in de zak van mijn trimjacket. De Gorilla's zijn inmiddels mijn favoriete vinnen. Licht van gewicht, wat fijn is tijdens het reizen, maar sterk genoeg als ik met mijn cameraset tegen de stroming in moet zwemmen.  

 Evans, Leopold en Dr. Reinardy dragen tijdens hun duiken in het ijskoude water warme onderkleding in laagjes en een speciaal droogpak met siliconen seals rond hun hals en polsen.  Evans gebruikte de Evertec, een nieuw droogpak van SCUBAPRO, dat is gemaakt van sterk ademend nylon. “Heel wat anders dan vroeger,” vertelt hij, “tegenwoordig zitten droogpakken erg prettig. Ze zijn gemaakt van materialen die je toch nog bewegingsvrijheid geven. Erg handig als je snel moet reageren om onder water foto's te maken.”

Dr. Aleksey Shestov, postdoctoraal onderzoeker van het instituut Arctische technologie aan de universiteit van Svalbard, is voorzitter van de Longyearbyen Dive Club. Hij legde tijdens een rondleiding uit wat duiken rond de pool inhoudt, en voorzag Evans en Leopold van de flessen en veiligheidsmiddelen voor de expeditie. Hij legde uit dat de plaatselijke overheid de duikclub ondersteunt omdat die weer veel betekent voor de plaatselijke gemeenschap. "Duiken in Longyearbyen is heel wat anders en alleen voor de happy few,” vertelt hij, “mensen worden aangetrokken door deze omgeving... koud, gevaarlijk en leuk.”

Wil je meer weten over de expeditie en klimaatverandering? Klik hier.