Als je ooit bent verdwaald op een duiklocatie, de ankerlijn niet meer kon vinden of tijdens de duik iets bent verloren, dan wordt het misschien tijd om aan je vaardigheden voor navigatie onder water te werken. Onderwaternavigatie bestaat uit een reeks technieken die je altijd van pas komen.

Je snapt de basiswerking van een kompas mogelijk al en bent in staat om in een rechte lijn heen en weer te zwemmen, maar er komt meer bij kijken dan alleen de koers bepalen, aan de ring draaien en vinslagen tellen terwijl je zorgt dat het pijltje naar het noorden op de zeilstreep blijft staan. Het heeft net zo zeer te maken met gewoonten en situationeel bewustzijn als het gebruik van het kompas.

Het ideale kompas kiezen

Als je goed wilt leren navigeren op kompas, zul je er eerst een moeten hebben en deze dan ook echt gaan gebruiken. Het kompas vormt de basis waarop je een fysieke of mentale kaart van een duikstek maakt, of wanneer je je aan veranderende omstandigheden zoals stroming, bodemcontouren of veranderde herkenningspunten (bijvoorbeeld na een hevige storm) moet aanpassen. Uiteindelijk zou je op je favoriete duikplaatsen ook zonder kompas de weg moeten weten omdat je de locatie kent en gebruik kunt maken van natuurlijke navigatie. Maar voordat het zo ver is en ook met het oog op alle nieuwe plekken die u wilt ontdekken, kijkt u eerst eens naar de duikkompassen die SCUBAPRO in het assortiment heeft.

Wij raden je aan om met het kompas van je keuze een specialty Onderwaternavigatie te volgen. Dan leer je hoe je navigatie op kompas en de natuurlijke variant met elkaar kunt combineren. 

Navigeren tijdens een kantduik

Wanneer je vanaf de kant duikt, moet in de briefing de koers terug naar de kant worden opgenomen. Als je met je rug naar het water gaat staan en de ring zo draait dat het pijltje van het noorden gelijk valt met de zeilstreep, heb je de koers ingesteld en kom je als het goed is, weer terug bij de kant wanneer je bent verdwaald, je buddy kwijt bent of om een andere reden de duik moet afbreken en niet bij de instap boven zult komen. Voordat je het water in gaat, moet je ook goed naar de omstandigheden kijken. Ga met je gezicht naar het water staan en observeer. Als er een kuststroming of een muistroom staat, moet je daar in het duikplan en de briefing rekening mee houden. Je kunt bovendien je koers instellen op herkenningspunten (of bij een nachtduik bijvoorbeeld op een vuurtoren) zodat je je aan de oppervlakte beter kunt oriënteren. Je kunt op basis van deze informatie de duiklocatie met behulp van een driehoeksmeting ook een volgende keer terugvinden.

Navigeren tijdens een nachtduik

Wanneer je een nachtduik gaat maken, kies dan een duikstek waar je bekend bent. Of ga er eerst overdag eens duiken en let goed op diepten, bodemcontouren, ribbels in het zand, stroming (hoewel die kan veranderen!) of deining, markante punten en je kompaskoers. Dit helpt je om je weg te vinden en weer terug te komen bij het begin-/eindpunt. Zorg voor voldoende verlichting zodat duikers na de duik veilig het water uit kunnen komen. Elke duiker moet minimaal twee lampen en een markeringslampje bij zich hebben. Een kompas met een fluorescerende wijzerplaat is een aanrader. Als de stroming op de duiklocatie voorspelbaar is, is ook dat een handig hulpmiddel bij de navigatie. Als het kan, zwemtje eerst tegen de stroming in en drift je met de stroming mee terug naar het punt waar je het water uit wilt gaan. Als de stroming loodrecht op de gewenste zwemrichting staat, komt deze op de heenweg van links en op de terugweg van rechts, of andersom.

Navigeren tijdens een bootduik

Als u duikt vanaf een boot die aan een boei ligt of geankerd is, kijkt u dan voordat u het water in gaat waar de boeg heen wijst. Als je aan de lijn hangt, controleer dan je koers met je neus in de stroming (het is niet ongebruikelijk dat dit afwijkt). Maak je een recreatieve duik, dan adviseren wij je om op een meter of zes de zeilstreep op de pijl naar het noorden te zetten – tijdens de opstijging zul je de meeste tijd op deze diepte hangen. Hoewel de stroming tijdens de duik van richting kan veranderen, beperk je zo de kans dat je in het geval van een vrije opstijging met de stroming voorbij de boot bovenkomt. Let tijdens de opstijging en veiligheidsstop op waar je bent en dat je niet door de stroming wordt meegenomen. In het ideale geval kom je dan vóór de boot boven, en in het slechtste geval in elk geval op geringe afstand achter de boot, maar binnen het zicht. Realiseer je wel dat dit niet wenselijk is en deze methode alleen moet worden gebruikt als het niet anders kan. Het beste kun je langs de anker-/boeilijn weer terug bij de boot komen..

Als de boot niet vastligt, is een markeerboei een uitkomst. Zo kun je de locatie markeren en kun je de juiste locatie van de boei afstemmen met je kompas voordat de duikers het water in gaan. Let tijdens de afdaling goed op in welke richting ten opzichte van de lijn je wegzwemt, zodat je hem ook weer kunt terugvinden. De achterblijvers op de boot kunnen dan ook beter inschatten wanneer ze je weer moeten oppikken. Als het nodig is, laat je de oppervlakteboei op. Kijk tijdens de veiligheidsstop en de uiteindelijke opstijging altijd omhoog zodat je niet onder de boot boven komt.

Navigeren tijdens een driftduik

Bovenstaande technieken werken prima wanneer je na een driftduik bovenkomt. Zolang je de bodem kunt zien, raden wij je aan om je vanaf boven te oriënteren. Die referentie heb je dan ook als je weer opstijgt aan het einde van de duik. Je voorkomt dat je aan de oppervlakte een heel eind tegen de stroming in moet zwemmen. Als er meer boten zijn, let dan op waar je bovenkomt - voor je eigen veiligheid en om het de schipper mogelijk te maken je eenvoudig op te pikken. In dat geval kun je tijdens de veiligheidsstop het best een boei oplaten. De schipper ziet dan waar je bent.

Navigeren tijdens een wrakduik

Hoe je navigeert, hangt af van de aard van de duiklocatie en de omstandigheden. Voordat je de lijn loslaat, neem je de omgeving goed in je op. Ook tijdens de duik moet je goed letten op markante kenmerken - dat zal je op de weg terug helpen. In het algemeen zwemt je eerst tegen de stroming in (als er stroming staat), tenzij je natuurlijk een driftduik maakt.

De makkelijkste manier om te navigeren tijdens een duik op een niet al te groot wrak, is dat u eromheen zwemt met het wrak altijd aan één en dezelfde schouder. Zo komt u altijd weer terug bij de lijn. Zorg altijd dat je je koers aan het begin van de duik duidelijk voor ogen hebt want zodra je in de hoeken en gaten van het wrak gaat kijken, foto's gaat maken of op een andere manier afgeleid wordt, bestaat de kans dat je gedesoriënteerd raakt. Bovendien liggen sommige wrakken al decennia of eeuwen in stukken op de bodem en ontbreekt het aan duidelijk herkenbare punten. Op een groter wrak of een rif dat recht toe recht aan is, zwem je tegen de stroming in totdat je vanwege de tijd of het ademgas moet omkeren, en laat je je met de stroming mee drijven naar het uitstappunt. De stroming doet het werk voor je.

Let wel op! In wrakken zitten nog wel eens veel metalen delen. Als je de koers te dicht bij het wrak instelt, wijst de noordpijl van het kompas naar het wrak in plaats van naar het noorden. Bepaal je koers terwijl je ruim boven het wrak aan de lijn hangt.

Hoe kan de natuur je helpen?

Nog één ding! Weet je dat ook het onderwaterleven je kan helpen om de weg te vinden? Echt! Iedereen die wel eens heeft gevist, weet dat vissen van structuren houden. Als je dat weet, kan ook dat helpen bij je navigatie. Wanneer je goed oplet, merk je dat  het ‘welkomstcomité van vissen’ naar een wrak of een rif kunt volgen als de stroming of het zicht tijdens de afdaling verandert. Het gebeurt niet vaak, maar laat de vissen je de weg wijzen als je nergens anders op kunt vertrouwen. Vaak denken wij dat de onderwaterwereld een rustige, serene omgeving is. Maar nee, in een rif gebeurt van alles en daar kunnen wij ons voordeel mee doen.

Het bruist er van het leven, het is er een drukte vanjewelste, er is altijd wel iemand en het eten en het geluid van knibbelende en knagende vissen zorgt dat het er nooit stil is. We kunnen dan wel moeilijk bepalen waar het geluid vandaan komt, maar het kan je zeker helpen om een ondiep rif te vinden als je dit vanwege het zicht vanaf de oppervlakte niet kunt zien. Als het geluid harder wordt, ben je warm en andersom. Deze truc werkt op kunstriffen die op een verder vlakke, zandige bodem staan, wanneer de bodem als gevolg van regen of wind is omgeploegd of de algenbloei het zicht reduceert.

De voordelen van goed navigeren

Het lijkt een behoorlijke opgave, maar als navigeren een gewoonte wordt, zul je veiliger duiken en echt kunnen genieten. Wanneer je een duiklocatie goed kent en er je weg vindt, kun je andere duikers de vaste bewoners laten zien. Je buddy's zullen blij met je zijn! Je bent ook in staat om bij beperkt zicht binnen enkele minuten messen, lampen en andere materialen te vinden die duikers hebben laten vallen. Hun dank zal groot zijn.